Versche Lucht en Zonlicht in onze Woning Over het werk van de huisarts Pieter Bloemers Middendorp uit Bellingwolde en de fotograaf Tonnis Post uit Winschoten met als onderwerp de erbarmelijke woontoestanden in het Groningse Westerwolde in het begin van de vorige eeuw. 
 De genealogische informatie vindt u hier: http://www.henny-savenije.com/tng/getperson.php?personID=I624454&tree=savenije B15-95D
 W25-2D
 O50-45D De achterzijde van de woningen in het Kazerne Kwartier te Oude schans, 1912 (zie plattegrond). De huizen, alle één kamer groot, dateerden uit de 17de eeuw. Ze waren zeer vochtig: de vloeren lagen direct op het maaiveld. In de uitbouwsels zat het privaat; een ton met een deksel. De hokken werden ook gebruikt voor het houden van schapen en geiten. Plattegrond van Oudeschans: de zwarte vlakjes zijn mestvaalten, de stippellijntjes afvoergoten. De mestvaalten verontreinigden de twee waterputten die het dorpje rijk was. In 1913 werden de particuliere mestvaalten door de gemeenteraad van Bellingwolde (waaronder Oudeschans ressorteerde) verboden. Er werd een publieke mestvaalt aangelegd en een Norton (water)pomp geslagen.  O50-47D  B15-140D Privaat achter het
'werkhuis' te Bellingwolde, juli 1915. Onder de gaten (drie voor
volwassenen en één, de linker, voor kinderen) zat een reservoir
van circa 10 kubieke meter. In het werkhuis, gebouwd in 1865,
waren gemiddeld zo'n 20 mensen gehuisvest. De slaapplaatsen waren ingericht
in voormalige koestallen.  V2-8D Boven: de woonwagen van Jacob Keizer, Veele, november 1915. Middendorp: "Het geheel maakt een armzalige indruk. Binnen in de wagen allerlei rommel - kleren, touw, beddengoed, alles even stoffig en vuil." De wagen was 1,33 meter hoog, 2,55 lang en 1,15 breed. Er zaten geen ruiten in, de deur kierde en werd op z'n plaats gehouden door een stoel. Het dak was slecht afgedekt met asfalt en stenen. De wagen werd bewoond door Jacob Keizer, 48 jaar, en zijn 10-järige dochter (twee oudere kinderen "dienden"). "Keizer riekt naar jenever" noteerde Middendorp.
    Onder: de woonwagen van J.Jongeling, Hongerige Wolf.  W11-34 Locatie Geselberg  B15-100D De woning
van Hiske Stel, Rhederweg, Bellingwolde, oktober 1913. Een
lekkende en tochtende bouwval, bewoond door 2 volwassenen en 5
kinderen (de oudste 23, de jongste 3). De 'woning' bestond uit
één kamer van 3 bij 3 meter, 2 meter hoog. Er was geen vloer,
geen behang, geen gordijnen, geen kalk in de voegen, geen dokken
onder de pannen. Er waren twee bedsteden, ze zagen er
"haveloos en ellendig" uit. 's Winters werd een laag
turf tegen de wanden opgezet om het tochten te verminderen. Het
huis werd gebouwd in 1895 en onbewoonbaar verklaard in 1912: het
bord hangt tegen het hout dat voorheen een van de zijkanten van
het portaal vormde (het werd ooit weggebroken omdat men er niet
rechtop door naar binnen kon). "Vele dieren hebben beter
onderdak" schreef Middendorp achterop de foto. Maar ook:
"Stel heeft alle moeite gedaan overal geld te krijgen, doch
zonder succes. En wat blijkt nu; hij heeft voldoende geld om
materialen, al zijn deze ook van de tweede soort, te betalen, en
ook het timmerloon contant te voldoen. Naar men zegt had hij 800
gulden in een 'hole' in de grond begraven". Het huis werd
kort na het maken van de foto afgebroken.  Houten hut van Fr. Smit bij het Lieske Meer, Bellingwolde. Het dak stond direct op het maaiveld, de afstand van de grond tot de nok bedroeg 3 meter. Op ongeveer 2 meter was een zoldering aangebracht waarop twee bedsteden waren afgetimmerd.
 O16-72D De uit plaggen opgetrokken hut van J. van Dijk, Onstwedder Holte, oktober 1913. De scheefhangende deur werd door palen gestut opdat het geheel niet uiteen zou vallen. Naar verluid werd de hut vanwege de bultige vorm van het dak wel 'de dromedaris' genoemd. Het gat voor de deur was de mestvaalt. Aan de achterzijde van de woning was een waterput gegraven.  B15-145D Houten keet, door de gemeente Bellingwolde als "dakloozenhuis" gebruikt. Afmetingen: 3 bij 2,5 bij 2,5 meter. Het geheel bestond uit één vertrek waarin drie kribben waren afgetimmerd. In de oost- en westzijde zat een raam, in de twee overige wanden een ventilatieluikje.
 V16-36D De woning van Albert Kruizinga, Vogelenzang (Vlagtwedde), 1914. De hoogte van de zijmuren was 1,20 meter, de nok lag op 2,50 meter. De vloer in de woonkamer aan de voorzijde was 50 cm in de grond uitgegraven. De binnenzijde was betimmerd met schollen planken (= planken gezaagd van de buitenkant van bomen). Er was geen zoldering: de pannen vormden het dak. Het huis werd bewoond door 11 personen. Toevoeging ontvangen van G. Nobbe te Wedde: Fotoserie 2 (Post - Middendorp foto V16 - 36 D: De woning van Albert; moet Alberttus Kruizinga zijn. Hij was een broer van Leendert Kruizinga en Harm Kruizinga, die alle drie rond 1900 een 'plaggenhut' hadden op de Loosterheide ook wel Vogelzang genoemd. (Leendert heeft destijds dit streekje de naam "Vogelzang" gegeven vanwege de vele zangvogels die zich daar ophielden in de dennenbossen.) Woning (stenenvoorgevel en de rest heideplaggen) van Albertus Kruizinga en Harmina Jantiena Antjedina v. d. Borg. De personen op deze foto: v.l.n.r: G.L.Kruizinga, J.H.A.v.d.Borg, Fenna (voorkind van J.H.A. v.d. Borg, J.Pals, Hindrik, Harmke en Trijntje Kruizinga, (kinderen van Albertus Kruizinga), Jantje, Ettje en Leendert Kruizinga, (kinderen van G.L. Kruizinga, A. Lohof, Riena Kruizinga (d. v. .L.Kruizinga), A. Lohof, Leendert Kruizinga z.v. Albertus Kruizinga.
 V16-55D  V16-37D Toevoeging G. Nobbe te Wedde: Fotoserie 3 V16 - 39 D is de bedstee in het huis van Leendert Kruizinga. Rechts in de bedstee: Leendert Kruizinga, links onbekend. De foto: Col 2 V16 - 37 D is dezelfde, alleen de linker bedsteedeur is open en Leendert Kruizinga rechts ligt anders.
 B15-123D Bedsteden in de woonkamer van Leendert Kruizinga, Vogelenzang (Vlagtwedde), 1914. De bedsteden lagen boven de aardappelkelder. Afmetingen: 1,10 bij 1,75 meter (deuren 70 bij 80 cm). De afstand van het onderbed tot aan de zoldering, "bestaande uit asphalt en schollen planken", bedroeg 1,20 meter.  V3-1D Slaapgelegenheid in de koestallen bij de woning van A. Jacobs, Veelerveen, 1914. De woning was eigendom van de Stichting 'Eigen Haard'.  W11-113D Baker wed.
Kruize (let op de dokterstas op de stoel) 
Interieur van de woning van Derk Louis, Rhederweg, Bellingwolde, 1915. De bedstede was gebouwd boven het keldergat.
 O16-22D Plaggenhut van Steven Komies, Onstwedde, juli 1915. De muren van de hut bestonden uit turven en plaggen, deels bedekt met schollen planken. De kamer mat 3 bij 3 meter en was 1,70 meter hoog. Onder: plaggenhut van Leonard van der Sluis, Onstwedder Tange, 1913. De woning, zonder muren en gedeeltelijk in de grond uitgegraven, was gebouwd in 1907. De kamer was nog geen 2 meter hoog. Er waren twee bedsteden. Er 'woonden' in totaal 8 mensen. De gemeenteraad van Onstwedde moest door Gedeputeerde Staten van Groningen gedwongen worden de woning af te keuren.  
O16-77D  D22-6D Bedstede in de schuur bij
de woning van Fr. Smit en J. Kuiper in de Lethe (Bellingwolde),
1914. De stenen vloer liep in de richting van de woonkamer
(links), het schaap staat op het zand dat de vloer van de schuur
vormde.  V16-39D Bedstede in de woning van Oltman Baalman, Onstwedder Holte, 1914. Toevoeging G. Nobbe te Wedde: Fotoserie 3 V16 - 39 D is de bedstee in het huis van Leendert Kruizinga. Rechts in de bedstee: Leendert Kruizinga, links onbekend  S26-95D Bedstede in woning aan de Lammerweg (no. 60), Sellingen, mei 1914. De woning was deels uit steen, deels uit zoden gebouwd en werd bewoond door 2 volwassenen en 5 kinderen. Het geheel bestond uit een schuur en een woonkamer. De kamer mat 3,5 bij 3,5 meter. Achter de zijmuur waren (deels uitpandig) drie bedsteden getimmerd onder het bijna tot op de grond doorlopende scheve dak; op de foto de middelste van de drie. Tussen de deur (rechts) en de eigenlijke bedstede bevond zich nog een kleine ruimte van I bij 0,5 meter waarin twee kribben waren getimmerd. De witte straal is neervallend magnesiumpoeder dat ter verlichting werd gebruikt. In november 1915 werd de woning onbewoonbaar verklaard. Buitenaanzicht en interieur
van de woning van Oltman Baalman, Onstwedder Holte, 1914. De
woonkamer mat 4 bij 4 meter. Daarachter lag een schuur. Beide
waren van elkaar gescheiden door twee bedsteden (resp. 1,5 bij 2
meter en 2 bij 2 meter). Tussen de bedsteden liep een gangetje.  O16-75D  O16-78D De linker foto in lijst 10 (bedstede) is gemaakt vanuit de woonkamer.  O16-79D Links naast de klok loopt het gangetje naar de schuur. De deur van de tweede bedstede zat in de gang. De woning was gebouwd van zoden, hier en daar bedekt met schollen planken. De binnenzijde van het dak was beplakt met kranten.  B15-146D De woning van P .B. Middendorp, Bellingwolde, met een door Middendorp zelf vervaardigde plattegrond.
 B15-146D-2  V3-22D Foto gemaakt op de Oude Veendijk te Veelerveen. (Sinds 1920 de verharde Loosterweg)  V3-21D Middendorp zelf, met de trekhond voor zijn fiets, op de Oude Veendijk te Veelerveen (Bellingwolde). Foto gemaakt op de Oude Veendijk te Veelerveen. (Sinds 1920 de verharde Loosterweg)  V3-20D Foto gemaakt op de Oude Veendijk te Veelerveen. (Sinds 1920 de verharde Loosterweg)  B15-144D Zogenaamde 'Franse' bedsteden in de woning van Dr. Rinsema, Bellingwolde. De Franse bedstede hield het midden tussen een traditionele bedstede en een ledikant. Deuren ontbraken en de (relatief) grote opening werd alleen aan de bovenzijde voor de vorm verkleind door een stuk gordijn. Hieronder volgen de overige foto's. Er is echter bij deze foto's geen beschrijving aanwezig. Indien u weet waar de foto is genomen of wie er op staan, stuur dan een e-mail naar realsite.nl@gmail.com. Dankzij uw medewerking kunnen we dan van deze site een mooi historisch document maken.
Colofon
|
Foto's > Post Middendorp Collectie >
